เมล็ดพันธุ์ การจัดทำแปลงขยายพันธุ์เป็นขั้นตอนที่สำคัญในกระบวนการผลิต เนื่องจากเป็นการปฏิบัติอันดับแรกที่กำหนดคุณภาพเบื้องต้นของ ที่ผลิตได้ ทั้งนี้ ปริมาณและคุณภาพของ จะดีมากน้อยเพียงใด ขึ้นกับการปฏิบัติดูแลรักษา ประกอบกับสภาพแวดล้อมที่ได้รับขณะที่ เจริญเติบโตอยู่ในแปลงขยายพันธุ์ โดย ที่ได้จากแปลงขยายพันธุ์ซึ่งมีคุณภาพต่ำ
จะไม่สามารถปรับปรุงให้ ดังกล่าวกลับมามีคุณภาพที่ดีได้ นอกจากนี้ ขบวนการจัดการ หลังการเก็บเกี่ยวจากแปลงขยายพันธุ์เป็นขั้นตอนที่กำหนดคุณภาพ ให้คงคุณภาพดีหรือมีคุณภาพลดต่ำลงได้เช่นเดียวกัน กล่าวคือ ผลผลิต จากแปลงขยายพันธุ์ซึ่งมีคุณภาพสูง เมื่อนำมาทำการปรับปรุงสภาพ ที่มีการจัดการที่ไม่ถูกต้อง ก็ย่อมมีผลทำให้ ที่มีคุณภาพดีจากแปลงขยายพันธุ์กลายเป็น คุณภาพต่ำลงได้
การรับรอง จึงเป็นขั้นตอนที่ต้องมีการติดตามและตรวจสอบ คุณภาพ ของ ทุกระยะในการผลิตตั้งแต่การปลูก การปฏิบัติดูแลรักษา การเก็บเกี่ยว การแปรสภาพ และการเก็บรักษา อย่างถูกต้องและถูกวิธี เพื่อให้ได้มาตรฐานที่กำหนดไว้ตามคุณภาพ ที่ดีและตรงตามพันธุ์ จึงเกี่ยว ข้องกับหลายหน่วยงานในการผลิต และเจ้าหน้าที่ตรวจสอบทั้ง ในแปลงปลูก (field inspection) และผ่านการตรวจสอบจากห้องทดสอบ (laboratory inspection) ด้วย
ความหมายของเมล็ดพันธุ์
หมายถึง เมล็ดพืชนั้นต้องมีชีวิตอยู่ เมื่อนำไปเพาะปลูกในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับการงอกของเมล็ดแล้ว เมล็ดนั้นก็จะงอกเป็นต้นพืชที่สมบูรณ์ในแปลงเพาะปลูกได้ความหมายของเมล็ดพืชทั่วไป เมล็ดพืช หรือเมล็ดธรรมดา (Grain) โดยทั่วไปจะหมายถึง เมล็ดพืชที่ใช้ประโยชน์ในการบริโภค หรือเป็นวัตถุดิบในการอุตสาหกรรมไม่ได้ใช้ทำพันธุ์ หรือเพาะปลูกอาจจะมีชีวิตอยู่หรือไม่มีชีวิตก็ได้ ความหมาย (Good Seed) คือ ที่ได้จากต้นพืชพันธุ์ดี เมื่อนำ ดีนี้ไปเพาะปลูกแล้วเจริญงอกงามก็จะได้สายพันธุกรรมจากต้นพันธุ์ดีนั้นทุกประการ เช่น ผลผลิตสูง, ทนทานต่อโรคแมลงหรืออื่น ๆ
เม็ดที่ปรับปรุงขึ้นมาจากไข่(ovule) นั้นจะประกอบ ด้วยส่วนต่างๆที่สำคัญเป็น เปลือกเม็ด (seed coat) อยู่ภายนอกของเม็ดปฏิบัติหน้าที่คุ้มครองปกป้องอันตรายให้กับ ส่วนที่อยู่ด้านในเม็ด ก็เลยสามารถขนส่งสบายและก็เก็บ รักษาได้นานขึ้น ส่วนของของกินสะสม (endosperm) เป็นเยื่อที่เก็บของกินไว้สำหรับใช้เพื่อสำหรับในการผลิออกของ เม็ด คัพภะ (embryo or embryonic plant) เป็นส่วน ที่เกิดขึ้นจากการปฏิสนธิปรับปรุงเป็นลำต้น ราก ใบ ในพืชบางประเภทจะเก็บสะสมของกินไว้ภายในส่วนของใบ เลี้ยงที่คัพภะนี้ เป็นต้นว่า ถั่วเหลือง แตงโม มะขาม ดาวเรือง ฯลฯ
ผักจะเจริญเติบโตได้เว้นแต่ดินดี น้ำพอเพียงแล้ว ผักที่เลือกใช้ก็จะต้องมีความสมบูรณ์ด้วยเช่นเดียวกัน เมล็ดพันธุ์ มิเช่นนั้นผลิตผลที่ได้บางทีอาจแคระแกร็นมึงรน ซึ่ง ผักในขณะนี้มีทั้งยังชนิดท้องถิ่นซึ่งสามารถนำเม็ดไปเพาะพันธุ์เพื่อปลูกไว้ในรุ่นถัดไป และก็มี ผักที่มีการปรับแก้กรรมพันธุ์ให้ทนต่อโรค ได้ผลผลิตสูงทว่าเม็ดพวกนั้นเป็นหมัน เพาะพันธุ์แบบเพาะเม็ดต่อไม่ติด โดยเหตุนั้น ก่อนนำไปเพาะปลูกก็เลยจำต้องตรวจทานเนื้อหาพวกนี้ก่อนเสมอ
จำเป็นต้องสารภาพว่า ผักมีให้เลือกหลายร้อยจำพวก แม้กระนั้นส่วนมากแล้วการจะเพาะปลูกผักพวกนั้นให้ส่งผลผลิตดี ขั้นตอนแรกจำเป็นต้องไตร่ตรองความเหมาะสมกับภาวะดิน ลักษณะอากาศ ตลอดจนวันหมดอายุของ ดังนี้ก็เพื่อไม่ยุ่งยากต่อการดูแลนั่นเอง
ชนิดของเมล็ดผักแบ่งได้เป็น 2 ชนิด เป็น
ลูกผสมเปิด หรือ ที่เรียกว่า โอ.พี. (O.P.) ที่ย่อมาจากคำว่า Open pollinated variety ความหมายของนั่นก็คือ เป็น สายพันธุ์แท้ ที่มีประเภทบาปคงเดิม ไม่มีการแปรเปลี่ยนปรวนทางพันธุกรรมเกิดขึ้น ถ้ามีการนำเม็ดที่ได้จากการเพาะปลูกในรุ่นรๆกันไปทำการเพาะปลูกแพร่พันธุ์ ก็จะได้ต้นที่มีลักษณะที่ราวกับต้นเดิมทุกสิ่งทุกอย่าง อีกทั้งทรง องค์ประกอบ รวมทั้งผลิตผล ยกตัวอย่างเช่น ผักคะน้า กวางตุ้ง ผักบุ้งจีน ถ้าเกิดเป็นผักให้ลูกจะส่งผลผลิตต่อต้นที่น้อย
ส่วน F1-hybrid variety เป็นประเภทที่เป็นลูกระยะแรกที่เกิดขึ้นจากการผสมผ่านชนิดที่มีพื้นฐานทางประเภทบาปต่างกัน ลูกผสม จะได้ผลผลิตที่มากกว่า ยับยั้งโลกและก็แมลง ผลที่เกิดออกมาจะส่งผลที่มีคุณภาพสูงขึ้นมากยิ่งกว่าพันเปิด เมล็กประเภทลูกผสมไม่สามารถที่จะเก็บไปใช้ปลูกซ้ำได้ เพราะอาจมีการกลายพันธุ์หรือสายพันธุ์ลดน้อยได้ ลูกผสมเป็นการพันฒนาสายประเภทไม่ใช่การตัดแต่งกรรมพันธุ์ ยกตัวอย่างเช่น แตงร้าน แตงร้าน ฝักทองคำ แตงโม พริก อื่นๆอีกมากมาย
จำพวกของเมล็ด
เมล็ดพันธุ์คัดเลือก (Breeder Seed)
ที่ทำขึ้นโดยนักปรับแต่งประเภทซึ่งจำต้องกระทำคัดเฉพาะ ที่มีคุณลักษณะดังที่นักเปลี่ยนแปลงจำพวกระบุสร้างสรรค์ขึ้นมา ภายใต้อำนาจบังคับ / ตรวจจำพวกให้ถี่ถ้วน คัดเลือกจะนำไปปลูกเป็นประเภทหลักในปีถัดไป
เมล็ดพันธุ์หลัก (Foundation Seed)
ที่ได้จากการปลูกด้วย คัดเลือกภายใต้ข้อเสนอแล้วก็แนวทางการของนักปรับปรุงแก้ไขจำพวกของกรมวิชาการเกษตรหรือสถาบันวิชาการฯ เพื่อรักษาความบริสุทธิ์รวมทั้งลักษณะประจำชนิดของพืช นั้นๆเมล็กประเภทหลักที่ได้นำไปปลูกเป็นชนิดขยายถัดไป
เมล็ดพันธุ์ขยาย (Registered Seed)
เป็น ที่ได้จากการปลูกด้วย หลัก โดยเกษตรกรที่ได้รับการเลือกเฟ้นให้เป็นคนจัดทำแปลงเพาะพันธุ์ ภายใต้อำนาจบังคับดูแลแล้วก็ให้คำปรึกษาจากข้าราชการฝ่ายวิชาการและก็ข้าราชการผลิต ของศูนย์แพร่พันธุ์พืช กรมส่งเสริมการเกษตร
เมล็ดพันธุ์ขาย(Certified Seed)
ที่ได้จากการปลูกด้วย ขยาย โดยเกษตรกรแปลงแพร่พันธุ์ ด้วยการปฎิบัติตามกรรมวิธีการที่ได้รับข้อเสนอจากข้าราชการฝ่ายวิชาการ ของศูนย์แพร่พันธุ์พืช กรมส่งเสริมการเกษตร เพื่อผลิต จัดจำหน่ายให้แก่เกษตรกรทั่วๆไป
เมล็ดพืชเป็นหัวใจหลักของพืช ไม่ไร้ประโยชน์ ในนั้นมีการฝากสารพัดธุบาปของคนสมัยใหม่ที่เป็นได้ แต่ว่าก็มีความหมายต่อการกสิกรรมแล้วก็พืชสวนเช่นเดียวกันเพราะเหตุว่าราคาแพงถูกกว่าต้นกล้ามากมายก็เลยเป็นได้ที่กำลังจะได้หน่วยเป็นจำนวนมากซึ่งหากเป็นได้ก็จะผลิออกได้ ด้วยแนวทางนี้พวกเราสามารถมีพืชจำนวนไม่ใช่น้อยขึ้นโดยมีต้นทุนต่ำ
ในทางพืชสวนนั้นใช้การเพาะเม็ดสำหรับเพื่อการผลิตผัก พืชดอกหลายแบบ เป็นแนวทางที่เหมาะสมกับ การสร้างเป็นจำนวนมาก สามารถทำเป็นรวดเร็วทันใจและก็สบาย ส่วนมากก็เลยนิยมใช้กับพืชฤดูเดียว (annuals) พืชสองฤดู (biannials) หรือพืชหลายฤดูบางจำพวก (perennials) โดยยิ่งไปกว่านั้นกับการสร้างฯลฯโคนของไม้ผล สำหรับในการเปลี่ยนแปลงชนิดถัดไป การเพาะเม็ดจะทำเป็นผลสัมฤทธิ์นั้นจำต้อง ขึ้นกับต้นเหตุหลายแบบได้แก่ ที่ดีแล้วก็สามารถแตกออกได้ การจัดการสิ่งแวดล้อมต่างๆที่สมควร ตัวอย่างเช่น ความชุ่มชื้น อุณหภูมิ แสงสว่างแล้วก็วัสดุอุปกรณ์ต่างๆที่ควรต้องใช้เพื่อสำหรับในการเพาะเม็ด
การขยายพันธุ์พืชโดยใช้เม็ด
การขยายพันธุ์พืชโดยใช้เม็ด ปกติชอบทำไปพร้อมๆกับการปลูกพืชไปในตัว หรือกล่าวว่าการปลูกพืชโดยใช้เม็ดก็คือ การขยายพันธุ์พืชโดยใช้เม็ดนั่นเอง ตัวอย่างเช่น การปลูกข้าว ซึ่งเมล็ดข้าว ๑ เม็ด เจริญก้าวหน้าฯลฯข้าวได้ ๑ ต้น รวมทั้งต้นข้าว ที่ได้เมื่อโตขึ้น ก็จะแตกกอเป็นหลายต้น แต่ละต้นก็จะออกรวงกำเนิดเป็นเมล็ดข้าวได้หลายเม็ด ซึ่งเมื่อนำเมล็ดข้าวพวกนี้ไปปลูก ก็จะเจริญรุ่งเรืองฯลฯข้าวได้หลายต้น ในลักษณะเดียวกัน การปลูกข้าวโพด ถั่วต่างๆฝ้าย ละหุ่ง อื่นๆอีกมากมาย ก็เป็นไปลักษณะเดียวกับการปลูกข้าว ก็เลยมองเห็นได้ว่า การปลูกพืชจากเม็ดก็คือ การขยายพันธุ์พืชโดยใช้เม็ดนั่นเอง
จำพวกของเม็ด
1.เม็ดแบบไม่ฉาบ (Raw seed)
เม็ดจำพวกนี้จะผ่านการลดความชุ่มชื้น แล้วก็ชำระล้างมาแล้ว ในบางครั้งเม็ดอย่างนี้จะมีการคลุกสารเพื่อช่วยทำให้มีแรงต้านทานต่อเชื้อโรคในระยะต้นของการงอกฯลฯกล้า ถ้าเกิดเลือกใช้เม็ดอย่างนี้ก็ควรจะถามคนขายว่ามีการคลุกสารปกป้องเชื้อโรคมาให้ด้วยหรือเปล่า ถ้าหากมี ภายหลังที่พวกเราเพาะเม็ดเสร็จและก็ควรจะล้างมือให้สะอาด เม็ดจำพวกนี้อายุรักษาจะเป็นเวลานานกว่าเม็ดแบบฉาบ แต่ว่าเปอร์เซ็นต์ความงอกของเม็ดจะเบาๆน้อยลงเมื่อเวลาผ่านไป
2.เม็ดแบบฉาบ
มี 2 ลักษณะเป็นเม็ดฉาบแป้ง พวกเราเรียก Pelleted seed เก็บได้นาน 1-3 ปี โดยมากจะเป็นพวกเม็ดพืชดอก ดูหนัง 2022 พากย์ไทย และก็เม็ดแบบฉาบ จะเรียกว่า Primed seed ซึ่งเม็ดจะถูกทำให้มีการเกิดการงอกก่อน แล้วหลังจากนั้นก็ให้นำมาทำฉาบแป้ง (Pelleted seed) อีกครั้ง ซึ่งจากการที่กระตุ้นให้เม็ดแตกออกก่อน ทำให้ แบบงี้แก่การรักษาสั้น ซึ่งถ้าหากเลือกซื้อมาใช้ควรที่จะใช้ให้หมดอย่างเร็ว ไม่สมควรเก็บไว้เป็นระยะเวลาที่นานเกินกว่าไป สำหรับจุดเด่นของการใช้เม็ดแบบฉาบก็คือ สบายสำหรับการเพาะอัตราการงอกบ่อย และก็ % ความงอกสูง แต่ว่าราคาก็จะสูงขึ้นมากยิ่งกว่าเม็ดแบบไม่ฉาบ
ผักรับประทานใบ มักเป็นกรุ๊ปพืชที่อยากได้การเพาะปลูกแบบแปลงยาว ควรจะมีการเตรียมดินกระพรวนดินถอนต้นหญ้ารวมทั้งชูแปลงก่อนเพาะปลูกเสมอ ผักรับประทานใบจะแก่การเพาะปลูกสั้นควรต้องปลูกใหม่ซ้ำ โดยเหตุนี้จึงต้องควรปลูกพืชแบบสลับแปลงหมุนวน ไม่สมควรปลูกพืชประเภทเดียวบนแปลงเพาะปลูกแบบบ่อยๆด้วยเหตุว่าจะมีผลให้ธาตุอาหารในดินต่ำลงทำให้ผลิตผลไม่สมบูรณ์ซักเท่าไหร่ ชื่อของมันบางทีอาจบอกคุณได้อยู่แล้วว่ามันเป็นอย่างไร แต่ว่าถ้าเกิดคุณมีคำถามก็บอกคุณได้ พวกมันเป็น ประเภทหนึ่งที่ได้รับการบำบัดเพื่อที่เมื่อมันแตกออกพืชจะยังคงมีขนาดเล็ก.นอกจากนั้นเม็ดยังเหมาะกับการบริโภคเพราะบดง่ายเพราะว่ามีความนิ่มแล้วก็หวานรวมทั้งมีคุณค่าทางโภชนาการเหมือนกันกับเม็ดที่บริสุทธิ์หรือเกินกว่านั้นก็ได้